نقش اجتماعی - سیاسی نقطویه در دوره صفوی

نقطویان که به پسیخانیان نیز معروف هستند از جمله فرق شورشی عصر صفوی هستند. آنان در زمان شاه تهماسب در سال 973 هجری یکی از بزرگان نقطوی به نام ابوالقاسم امری را به جرم شورش علیه حکومت کور کردند، سپس در سال 981 هجری گروهی از نقطویان دستگیر و کشته شدند. در زمان شاه عباس، روزگار نقطویان بدتر از پیش شد. وی در سال 1002 هجری فرمان داد که نقطویان را در سراسر کشور دستگیر کنند. بسیاری از شاعران و اندیشمندان پسیخانی به جهت گریز از تعقیب و شکنجه دشمنان و پادشاهان، به هندوستان و نواحی دیگر گریختند. نکته قابل تأمل اینکه، تحمیل مالیاتهای تازه بر صنعتگران شهری و انحصار منابع در دست قزلباشان، باعث نارضایتی شدید این گروه گردید و مبارز? خود را در محور دشمنی با قزلباشان قرار دادند، و چون جنب? عام و همگانی داشتند، از تفکر غیر رسمی دولتی دور شده با اعلام نقطوی گری دشمنی خود را با حاکمیت آغاز کردند.